تعاونی‌های کارگری حلقه مفقوده بهره‌وری و افزایش تولید/ شرایط سختِ کار بر لزوم حذف پیمانکاران تاکید می‌کند
حذف پیمانکاران از پروژه‌های نفت و گاز یکی از مطالبات اصلی فعالان کارگران پروژه‌ای است، آنها معقدند دولت انگیزه‌ای برای بهبود وضعیت این دست از کارگران که در مناطق آزاد و ویژه اقتصادی مشغول هستند، ندارد. مادامی که چنین سیاستی از سوی دولت برقرار باشد، بهبودی در وضعیت این گروه از کارگران حاصل نخواهد شد. فاصله‌گذاری میان کارفرما و کارگران سبب شده تا بسیاری از مولفه‌ها برای این دست از نیروی کار برقرار نباشد و آنها را گرفتار مشکلات عدیده‌ای کند. تخطی پیمانکاران، آشکارترین موضوع در این نوع روابط کار است یعنی کارگران را از حقوق خود محروم می‌کنند، ساعت کاری آنها را افزایش می‌دهند و در صورت اعتراض، آنان را اخراج می‌کنند.
شرایط سختِ کار بر لزوم حذف پیمانکاران تاکید می‌کند اما تاکنون اقدام شایسته‌ای صورت نگرفته است. چندی پیش، موسی احمدی نماینده مردم کنگان و نائب رئیس اول کمیسیون انرژی درباره ارائه طرح رسمی مبنی بر حذف پیمانکاران از پروژه‌های نفت گاز گفت: «طرحی در فراکسیونی به نام فراکسیون هم‌اندیشی، که تعدادی از نمایندگان در آن شرکت دارند، مطرح است و بررسی می‌شود و به دنبال تدوین کامل این طرح هستیم. در حال حاضر روی این طرح کار کارشناسی می‌شود و بنا داریم از برخی دوستان در وزارت کار هم استفاده کنیم. انشاالله با مشورت آنها طرح جامع و کاملی داشته باشیم.»
اگرچه چنین ادعایی از سوی این نماینده مجلس مطرح شده است اما از سوی علی بابایی کارنامی رد می‌شود. به گفته رئیس فراکسیون کارگری مجلس، طرح حذف پیمانکاران در مجلس مطرح نشده است و لاجرم موضوع حذف پیمانکاران در دستور کار مجلس نیست.
بسیاری از فعالان کارگری، بازگشت پروژه‌ها به بدنه دولت را تنها راه خروج از بحران برای این دست از کارگران می‌دانند. همچنین برخی از فعالان کارگری، تشکیل تعاونی‌های کارگری و جایگزین شدنشان با واسطه‌ها را پیشنهاد می‌دهند. تجربه تشکیل تعاونی کارگری در مجتمع پتروشیمی تبریز نشان می‌دهد، اداره شرکت‌های بزرگ را می‌توان به کارگران سپرد تا واسطه‌های منفعت‌طلب را از میان برداشت.
پیمانکاران تنها نیروی واسطه‌ای هستند
ناصر چمنی (رئیس انجمن صنفی کارگران پتروشیمی تبریز) درباره ضرورت گسترش تعاونی‌های کارگری و جایگزینی آنها با پیمانکاران گفت: کارگرانی که در شرکت‌های پیمانکاری مناطق آزاد و ویژه اقتصادی اشتغال دارند نسبت به وضعیت شغلی خود انتقادهایی را وارد می‌کنند. این انتقادها گاهی شدت می‌گیرند و منجر به اعتصاب‌های کارگری می‌شوند. مشکلاتی از این دست را می‌توان به راحتی حل کرد ولی سیستم مدیریتی تمایلی به این موضوع ندارد. تجربه تشکیل تعاونی کارگری در مجتمع پتروشیمی تبریز نشان می‌دهد، می‌توان اداره شرکت‌های بزرگ را به کارگران سپرد و دست پیمانکاران را به عنوان واسطه‌هایی که می‌توانند سودجو باشند، قطع کرد. از سویی تجربه نشان می‌دهد، پیمانکاران در تضییع حقوق کارگران دست بالا را دارند. خروج از این شرایط به دو روش ممکن است، دولت به صورت مستقیم نظارت این مجموعه‌ها برعهده بگیرد یا تعاونی‌ها مسئولیت اجرای امور را در دست داشته باشند.
به گفته این فعال کارگری، وقتی پیمانکاران روز به روز فربه‌تر می‌شدند، کارگران از خود می‌پرسیدند تا به کی این وضعیت باید ادامه داشته باشد. جرقه تشکیل تعاونی ابتدا در بخش تعمیرات پتروشیمی تبریز زده شد لذا با همراهی ۵۰۰ تا ۶۰۰ نفر از کارگران این بخش با همکاری مدیریت وقت مجموعه که به تشکیل تعاونی کارگری اعتقاد داشت، اولین تعاونی را راه‌انداخیم. تمام کارگرانی که سال‌ها زیر نظر پیمانکاران کار می‌کردند و قرارداد مستقیم نشده بودند، آمدند و در تعاونی سهامدار شدند.
او با انتقاد از عملکرد واسطه‌ها توضیح داد: پیمانکاری تنها به معنای واسطه‌گری است و آنها کوچکترین نقشی در اجرای امور مناطق آزاد تجاری ندارند. زمانی که می‌خواهند خطی را راه‌اندازی کنند تا به تولید برسانند، پیمانکارانی مشغول به فعالیت می‌شوند. نیروی کار همیشه در منطقه حضور دارند اما پیمانکاران متعددی به پروژه‌ها ورود کرده‌اند و پس از مدتی، خارج می‌شوند. اگرچه واسطه‌ها در مدت زمان قرار خود بازدیدهای دوره‌ای محدودی از پروژه‌ها دارند اما سود اصلی نصیبشان می‌شود اما کارگران بی‌بهره هستند.
رئیس کانون عالی انجمن‌های صنفی کارگران ایران تصریح کرد: حذف پیمانکار و تشکیل تعاونی‌های کارگری منوط به مدیریت و شیوه تفکری مجموعه است، اگر خواست و اراده‌ای از سوی مدیریت وجود نداشته باشد، مطالبه کارگران برای تشکیل تعاونی بی‌اثر خواهد ماند. تعاونی‌ها به حمایت مدیریتی نیاز دارند و باید تحت پوشش چتر حمایتی مدیریت یک مجموعه قرار گیرند، لازمه بقا برخورداری از حمایت‌های همه‌جانبه است.
او با اشاره به اینکه تعاونی‌های کارگری حلقه مفقوده بهره‌وری و افزایش تولید هستند، توضیح داد: زمانی کارگر احساس کند که در یک شرکت سهام دارد و سودی نصیبش می‌شود، با هدف کسب درآمد بیشتر، بهره‌وری خواهد داشت. تشکیل تعاونی کارگری می‌تواند تمامی امتیازات رفاهی کارگران قرارداد مستقیم را برای کارگران پیمانکاری فراهم کند تا آنها هم اوقات فراغت و استراحت خود را در مانند قرارداد مستقیمی‌ها بدون هزینه کردن از جیبشان، بگذارنند. افزایش امنیت شغلی از دیگر مزایای این طرح محسوب می‌شود. همچنین تعاونی‌ها مشکلات کارگران را کاهش می‌دهند بارها شاهد این موضوع بوده‌ایم که حق بیمه کارگران از سوی پیمانکار به درستی پرداخت نمی‌شد ولی تمام حقوق و مزایای کارگران در این تعاونی‌ها پرداخت می‌شود. اجرای طرح طبقه‌بندی مشاغل نیز میسر خواهد شد. ما در تعاونی تبریز توانستیم طرح طبقه‌بندی را اجرا کنیم و سود حاصله را در دستمزد کارگران تقسیم کنیم. پرداخت سهم ۴ درصدی برای بازنشستگی مشاغل سخت و زیان‌آور از دیگر اقدمات ما بود. این مواردی است که با تعاونی می‌توان انجام داد.
رئیس کانون عالی انجمن‌های صنفی کارگران ایران تصریح کرد: حمایت‌های همه‌جانبه از ما باعث شد تا مشکلات را کم کنیم و به استقلال برسیم. در پرتو تعاونی‌های کارگری، اجرای امور در دست کارگران قرار می‌گیرد. چنین سیستمی می‌تواند مشکلات را به حداقل می‌رساند و یک معامله برد_برد برای کارفرمای مادر و نیوری کار است.
چمنی معتقد است تمامی پروژه‌های کشور پتانسیل مدیریت‌شدن از طریق تعاونی‌ها را دارند. او توضیح داد: ما چنین طرحی را در پتروشیمی تبریز اجرا کردیم، به طور قطع دیگران هم می‌توانند چنین عملکردی داشته باشند. مهم‌ترین بخش یکی از بزرگترین شرکت‌های پتروشیمی کشور را اداره کنند و تمام کارهای مربوط به تعمیرات یا به اصطلاح اورهال را انجام دهند و بازخورد مناسبی هم بگیرند؛ چراکه تعاونی کارگری ما به عنوان تعاونی برتر استان و کشور انتخاب شد، سایر کارگران بخش‌های دیگر که نمی‌خواستند زیردست پیمانکاران باشند، آمدند تا به تعاونی بپیوندند در آن سهامدار شوند. صرف نظر از بعد مسافت، ما دانش و تجربه خود را در اختیار دیگران قرار می‌دهیم.
